Procedura postępowania w przypadku uszkodzenia lub zniszczenia budynków, która pomoże w zgodnym z prawem zarejestrowaniu szkód spowodowanych działaniami wojennymi, przeprowadzeniu prac geodezyjnych i konserwatorskich oraz uzyskaniu możliwości zrekompensowania szkód w przyszłości.
Plan działania właściciela budynku powinien obejmować następujące kluczowe etapy:
Ważne jest, aby zachować wszystkie dokumenty potwierdzające posiadanie praw własności do nieruchomości. Do takich dokumentów mogą należeć:
Dokumenty muszą być w formie oryginałów lub kopii poświadczonych notarialnie. W przypadku posiadania zeskanowanych kopii tych dokumentów w formacie PDF, lepiej przechowywać je z podpisem elektronicznym osoby zarządzającej.
Jeśli dokumenty zostały utracone, konieczne jest uzyskanie ich duplikatów. Jako dowód własności można wykorzystać również wyciągi z rejestrów państwowych.
Warto również przechowywać dokumenty potwierdzające wartość uszkodzonego lub zniszczonego budynku i znajdującego się w nim mienia. Mogą to być sprawozdania finansowe spółki, podstawowe dokumenty księgowe, w tym faktury, świadectwa odbioru, a także protokoły wyceny nieruchomości lub dokumenty odzwierciedlające wartość nieruchomości, takie jak umowa zastawu lub kredytu hipotecznego.
2.1 Należy zwrócić się do kompetentnych instytucji w celu uzyskania potwierdzenia, że szkoda w budynku spowodowana została działaniami wojennymi, a nie innymi przyczynami niezwiązanymi z wojną. Do instytucji tych mogą należeć
2.2 Zrobić zdjęcia i nagrać wideo uszkodzonego budynku. Zaleca się korzystanie z oprogramowania, które rejestruje metadane, w tym datę, godzinę i lokalizację wykonania zdjęć i filmów, aby zapewnić uwierzytelnienie treści. Może to być na przykład aplikacja EyeWitness to Atrocities dla użytkowników systemu Android.
2.3 Zebrać publicznie dostępne informacje potwierdzające wydarzenia, które doprowadziły do uszkodzenia lub zniszczenia budynku. Mogą to być materiały opublikowane w mediach i mediach społecznościowych, wiadomości od władz publicznych lub samorządowych itp.
Materiały z Internetu mogą być przydatne do tworzenia bazy dowodowej:
2.4 Przekazanie raportu informacyjnego do Rejestru uszkodzonego i zniszczonego mienia. Do rejestru składany jest raport informacyjny zgodnie z Procedurą składania raportu informacyjnego o uszkodzonych i zniszczonych nieruchomościach w związku z działaniami wojennymi, aktami terrorystycznymi, sabotażem spowodowanym zbrojną agresją Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukrainie, zatwierdzoną przez Gabinet Ministrów Ukrainy nr 380 z dnia 26.03.2023 r. Powiadomienie informacyjne można złożyć do Rejestru za pośrednictwem portalu Diia, za pośrednictwem administratora CUA lub notariusza.
Wykaz i zakres informacji, które mogą być przekazywane do Rejestru uszkodzonego i zniszczonego mienia, jest określony w Procedurze prowadzenia Rejestru, zatwierdzonej uchwałą Gabinetu Ministrów nr 624 z dnia 13.06.2023 r.
Konieczne jest wezwanie policji i złożenie wniosku o wszczęcie postępowania karnego w sprawie zniszczenia mienia oraz o uznanie za pokrzywdzonego, a także uzyskanie numeru postępowania karnego w Jedynym Rejestrze Postępowań Przygotowawczych.
Przed rozpoczęciem prac należy skontaktować się z terytorialnym biurem Państwowej Służby Bezpieczeństwa Ukrainy w celu rozminowania budynku i uzyskania Zaświadczenia o rozminowaniu.
Jeśli to możliwe, po uzyskaniu dokumentu rozminowania należy skontaktować się z rzeczoznawcami majątkowymi w celu uzyskania ekspertyzy dotyczącej określenia wysokości strat poniesionych w rezultacie uszkodzenia mienia i utraconych korzyści. Inspekcja uszkodzonego mienia może być przeprowadzona na podstawie decyzji właściciela lub zarządcy. Aktualnie długość kolejki do oceny w ramach procedury ogólnej mierzona jest w latach, dlatego warto skorzystać z usług prywatnych rzeczoznawców.
Uchwała Gabinetu Ministrów nr 423 z dnia 05.04.2022 r. “W sprawie zmian w Procedurze inspekcji przekazanych do eksploatacji obiektów budowlanych” reguluje procedurę stosowaną podczas inspekcji obiektów uszkodzonych w wyniku działań wojennych w celu podjęcia decyzji o możliwości dalszej eksploatacji i opracowania działań konserwatorskich.
Inspekcja uszkodzonych obiektów odbywa się zgodnie z Metodologią zatwierdzoną Zarządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego nr 144 z dnia 06.08.2022 r., która określa specyfikę tych prac.
Na podstawie wyników inspekcji sporządza się raport, który powinien zawierać podsumowanie stanu technicznego budynku, zalecenia dotyczące jego dalszej eksploatacji, możliwość wykonania prac konserwatorskich lub demontażowych, a także, w razie potrzeby, informacje o uszkodzonych konstrukcjach nośnych i obudowujących, systemach inżynieryjnych, wskazując stopień i zakres uszkodzeń oraz podstawowe rozwiązania dotyczące ich odbudowy lub wzmocnienia. Raport ten jest podstawą do podjęcia decyzji o przeprowadzeniu prac w celu przywrócenia uszkodzonych obiektów lub ich demontażu. Do raportu dołącza się protokół z przeglądu w formie określonej w Metodologii (Załącznik 7) i zawiera on informacje na temat konkretnej kategorii uszkodzeń obiektu.
Uchwała “W sprawie zatwierdzenia procedury demontażu obiektów uszkodzonych lub zniszczonych w wyniku sytuacji kryzysowych, działań wojennych lub aktów terrorystycznych” przewiduje mechanizm demontażu uszkodzonych lub zniszczonych budynków i budowli lub ich części na podstawie decyzji podjętych w oparciu o wyniki przeglądu technicznego zgodnie z Procedurą kontroli przekazanych do eksploatacji obiektów budowlanych.
Procedura wykonywania pilnych prac w celu wyeliminowania skutków zbrojnej agresji Federacji Rosyjskiej związanych z uszkodzeniami budynków i obiektów budowlanych, zatwierdzona uchwałą Gabinetu Ministrów nr 473 z dnia 19.04.2022 r. Odbudowa uszkodzonych obiektów poprzez budowę lub przebudowę musi być przeprowadzona na podstawie raportu z przeglądu technicznego zgodnie z opracowaną i zatwierdzoną dokumentacją projektową.
Uchwała Gabinetu Ministrów nr 470 z dnia 19.04.2022 r. wprowadziła zmiany do Procedury zatwierdzania projektów budowlanych i ich ekspertyz, zgodnie z którymi w okresie stanu wojennego opracowanie projektów budowlanych remontu obiektów zniszczonych w wyniku działań wojennych jest dopuszczalne w ramach wadliwego aktu określającego zakres rzeczowy robót, noty objaśniającej określającej warunki prowadzenia robót oraz dokumentacji kosztorysowej na podstawie raportu z wyników ekspertyzy opracowanego zgodnie z Procedurą przeprowadzania ekspertyz technicznych, zatwierdzoną uchwałą Rady Ministrów nr 257 z dnia 04.12.2017 r.
Decyzję o zakresie dokumentacji projektowej podejmuje główny architekt projektu i/lub główny inżynier projektu po uzgodnieniu z klientem, co jest określone w zleceniu projektowym.
Klauzula 5.4 DSTU 9273 zezwala, w razie potrzeby, przeprowadzenie przeglądu i oceny stanu technicznego poszczególnych części obiektu, przydzielonych według cech funkcjonalnych lub konstrukcyjnych. Oddzielna część obiektu może zostać przypisana do gorszej kategorii stanu technicznego niż obiekt w całości.
W przypadku częściowego uszkodzenia obiektu budowlanego ekspert posiadający świadectwo kwalifikacyjne odpowiedniego stopnia określa możliwość eksploatacji uszkodzonego obiektu budowlanego lub jego części, pod warunkiem braku zagrożenia dla niezawodności i bezpieczeństwa funkcjonujących części.
Roboty w zakresie odbudowy poszczególnych konstrukcji budynków i budowli w celu likwidacji skutków nadzwyczajnych (awarii) i przywrócenia funkcjonowania obiektów przeznaczonych do zapewnienia działalności życiowej ludności bez zmiany ich wymiarów geometrycznych są ujęte w Wykazie robót budowlanych niewymagających dokumentów uprawniających do ich wykonania, po zakończeniu których obiekt nie podlega przekazaniu do użytkowania.
Renowacja obiektów odbywa się zgodnie z Procedurą prac przygotowawczych i budowlanych zatwierdzoną przez Gabinet Ministrów Ukrainy nr 466 z dnia 13.04.2011.
Przejrzyj przykłady obiektów odbudowanych przez Rauta
Pozew o odszkodowanie od Federacji Rosyjskiej jest składany do sądu po uzyskaniu wszystkich specjalistycznych ekspertyz i należytym zarejestrowaniu faktu zdarzenia.
Istnieje kilka instancji, w których ukraińscy powodowie mogą ubiegać się o odszkodowanie za zniszczone mienie.
6.1 Złożenie pozwu do ukraińskiego sądu
Ta droga jest jednym z najłatwiejszych sposobów uzyskania odszkodowania za szkody spowodowane rosyjską agresją zbrojną. Prawdopodobieństwo przyjęcia pozwu do rozpatrzenia i zaspokojenia roszczeń jest wysokie, a Rosja nie odwołuje się od takich decyzji.
Decyzje ukraińskich sądów w takich sprawach mogą być egzekwowane za granicą na podstawie międzynarodowych umów o świadczeniu pomocy prawnej lub, w przypadku braku takich umów, na podstawie zasady wzajemności, której istnienie się domniemywa. Jednakże, biorąc pod uwagę trwającą wojnę między Ukrainą a Rosją, istnieje możliwość, że sądy zagraniczne uznają decyzje sądów ukraińskich przeciwko Rosji za niesprawiedliwe i motywowane politycznie i odmówią wykonania odpowiednich decyzji. Ponadto, w świetle zerwanych stosunków dyplomatycznych między Ukrainą a Federacją Rosyjską, sądy ukraińskie nie mogą odpowiednio powiadomić Federacji Rosyjskiej o roszczeniu przeciwko niej, wysłać dokumentów procesowych itp. Daje to sądom zagranicznym podstawy do odmowy wykonania orzeczeń sądów ukraińskich przeciwko Federacji Rosyjskiej.
Uzyskanie pozytywnej decyzji sądu ukraińskiego, który ustali wysokość odszkodowania, pozwoli w przyszłości na złożenie wniosku do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) lub arbitrażu inwestycyjnego lub komisji odszkodowawczej, jeśli takie zostaną utworzone po zakończeniu wojny w Ukrainie.
6.2 Złożenie wniosku do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Ta metoda jest prosta i niedroga, ponieważ wielu ukraińskich prawników ma pozytywne doświadczenie w reprezentowaniu klientów przed ETPC, a sam organ nie pobiera opłat sądowych ani żadnych innych opłat i nie ma żadnych wymagań dotyczących obywatelstwa lub narodowości wnioskodawcy.
Aby złożyć wniosek do ETPC, konieczne jest udowodnienie wyczerpania wszystkich dostępnych środków ochrony praw skarżącego na poziomie narodowym lub zasadniczego braku takiej możliwości.
Warto zauważyć, że ETPC jest właściwy do rozpatrywania sporów dotyczących naruszeń praw, które miały miejsce przed 16 września 2022 r., ponieważ w tym dniu Rosja została wykluczona z Rady Europy, co uniemożliwia ETPC rozpatrywanie roszczeń przeciwko niej od tej daty. Jednocześnie Federacja Rosyjska będzie mogła odmówić wykonania wyroków ETPC, a obecnie nie istnieją żadne mechanizmy umożliwiające wykonanie takich wyroków.
6.3 Zgłoszenie się do sądów państw obcych, w których znajdują się rosyjskie aktywa
Kluczową przeszkodą w składaniu pozwów przeciwko Federacji Rosyjskiej w sądach innych krajów jest doktryna immunitetu suwerennego państw obcych, która znacznie komplikuje składanie pozwów przeciwko Federacji Rosyjskiej, zajmowanie jej mienia i odzyskiwanie takiego mienia na mocy orzeczeń sądowych. Odwołanie się do sądów amerykańskich ma dobre perspektywy, ponieważ w przeciwieństwie do krajów europejskich, Stany Zjednoczone nie uznają doktryny absolutnego suwerennego immunitetu państw obcych i zezwalają na składanie pozwów przeciwko nim, zajmowanie ich własności i odzyskiwanie odszkodowań.
6.4 Zgłoszenie się do arbitrażu inwestycyjnego
Jest to potencjalnie najskuteczniejszy sposób zrekompensowania strat spowodowanych zbrojną agresją Federacji Rosyjskiej pod względem wysokości odszkodowania i skuteczności wykonania orzeczenia przeciwko Federacji Rosyjskiej. Jest to jednak proces bardzo kosztowny i czasochłonny.
Trybunały arbitrażowe, które rozpatrują takie roszczenia, są niezwykle skrupulatne w analizie dowodów i zazwyczaj przyznają odszkodowanie równe pełnej kwocie żądanego odszkodowania lub przynajmniej bardzo do niej zbliżone. Ponadto Konwencja Nowojorska pozwala na uznawanie i wykonywanie orzeczeń arbitrażowych przeciwko Federacji Rosyjskiej w praktycznie każdym kraju na świecie.
6.5 Zgłoszenie się do komisji odszkodowawczej
Na moment sporządzania niniejszego dokumentu ta metoda rekompensaty jest teoretyczna, ponieważ wojna trwa i nie została jeszcze utworzona komisja odszkodowawcza. Biorąc pod uwagę precedensy historyczne, istnieją dwa możliwe modele tworzenia takich komisji: na podstawie porozumienia między Ukrainą a Rosją lub pod patronatem ONZ.
